Powstanie złotówki - historia pieniądza II RP - cz. I

Mikołaj

Kiedy ktoś mnie pyta, który okres historyczny najbardziej lubie odpowiadam: średniowiecze, ale na pytanie, za który okres najbardziej podziwiam naszych przodków niezmiennie wskazuję na XX-lecie.
Rok 1918, kiedy po 123 latach Polska odzyskuje niepodległość to był rok szalony. wyobraźcie sobie, że z kawałków trzech państw lepimy jedno - mamy inne prawo, inną gospodarkę, inna mentalność, inne jeżyki, inną sieć kolejową i inny pieniądz. Harmonizacja tych wszystkich rzeczy - w krótkim czasie to był cud. Za ten cud naszym dziadom należą się słowa uznania.

------------------------------------------------------------------------

U schyłku 1918 r. dobiega końca pierwsza wojna światowa. Imperium rosyjskie już nie istnieje, zmiecione rok wcześniej przez wielką rewolucję październikową. Jej wpływ oddziałuje na stosunki wewnętrzne w Niemczech i Austro-Węgrzech, osłabiając aparaty okupacyjny w Królestwie. Czynem zbrojnym Polaków ulega on likwidacji. Listopad 1918 r. stanowił przełom w dziejach narodu – odrodzenie się państwowości polskiej. Najpierw oswobodził się Kraków. W dniu 28 października 1918r. powstała w tym mieście Polska Komisja Likwidacyjna (PKL) pod przewodnictwem Wincentego Witosa, działacza Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL) „Piast” w Galicji. Zarówno PKL, jak i utworzona kilka dni wcześniej rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego były niezależnymi polskimi organami władzy lokalnej. W Prezydium Polskiej Komisji Likwidacyjnej zasiadał m.in. Ignacy Dasyzński z ramienia Polskiej Partii socjalno-Demokratycznej, a po nim Jędrzej Moraczewski. Rankiem 7 listopada 1918r. w Lublinie proklamowano tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej z Ignacym Daszyńskim, jako premierem na czele. Obok wszystkich innych, problemem rządu Republiki Lubelskiej z miejsca stał się brak pieniędzy. Premier rządu zastanawiał się z ministrem skarbu Medardem Downarowiczem nad sposobem zaciągnięcia w lubelskich bankach kilkumilionej pożyczki. Nic nie wskórano. Po czterech dniach istnienia rząd lubelski podporządkował się Józefowi Piłsudskiemu. 27 grudnia 1918r. władzę w Wielkopolsce objęła Naczelna Rada Ludowa. Od razu powstała inicjatywa utworzenia w Poznaniu dzielnicowego banku emisyjnego pod nazwą: Bank dla Polski zachodniej. Zlecono opracowanie wzorów banknotów, a drukarnia św. Wojciecha w Poznaniu wykonała próbne serie. Wkrótce jednak odstąpiono od zamiaru wprowadzenia w obieg wielkopolskich pieniędzy.
Polska w momencie odzyskania niepodległości nie przedstawiała jednolitego organizmu państwowego. Nie było jednolitej administracji, ustawodawstwa, pieniądza, aparatu skarbowego. Jednym pierwszych zadań ministerstwa skarbu było ujednolicenie władz i urzędów skarbowych, gdyż na terenach istniały zupełnie inne formy organizacyjne. Centralizacja aparatu skarbowego trwała około 3 ½ roku, a mianowicie Ministerstwo skarbu objęło swym zarządem Królestwo Polskie, na początku 1919r. obszar Podlasia i Białostocczyzny, a w kwietniu 1919r. były zabór austriacki, w listopadzie 1920r. województwa wschodnie, w styczniu 1922r. były zabór rosyjski, a w połowie 1922r. Górny Śląsk.
Jednakże scalenie aparatu fiskalnego, to był dopiero początek akcji unifikacyjnej.
Do najpilniejszych zadań Ministerstwa skarbu należało wprowadzenie jednolitej waluty w całym kraju. Po uzyskaniu niepodległości, na ziemiach polskich obiegały jeszcze carskie ruble, korony austriackie, marki niemieckie, w północno-wschodniej części ziem polskich tzw. Ostrruble, na wschodzie Ostmarki i inne pomniejsze waluty.
Tak więc początkowo w każdej dzielnicy funkcje środka płatniczego spełniała inna waluta, a każda z nich miała inna siłę nabywczą.
Powszechnie sądzono, iż wszystkie obce pieniądze zostaną od razu wymienione na banknoty polskie. Trzeba było jednak zacząć od ustalenia nazwy nowej waluty polskiej.
Za pierwszy krok w tej dziedzinie należy uważać dekret z dnia 5 lutego 1919r. którym wprowadzono nazwę „Lech”, a dla setnej jego części nazwę grosz, przy czym pokrycie Lecha miało się równać frankowi francuskiemu. Przeciwko tej nazwie wystąpił energicznie Z. Karpiński, dyrektor Posiej Krajowej Kasy Pożyczkowej i zaproponował nazwę „złoty”.
Nazwa „złoty” miała nawiązywać nie tylko do monet z czasów przedrozbiorowych, lecz także do Królestwa kongresowego i pierwszego Banku Polskiego. W Królestwie Kongresowym nawet po włączeniu go w system pieniężny rosyjski, obiegały monety rosyjskie srebrne piętnastokopiejkowe, które po przeliczeniu na grosze polskie równały się 30 groszom lub jednej złotówce. W życiu codziennym monetę piętnastokopiejkową nazywano powszechnie „złotówką”. Nawet w Wielkim Księstwie Poznańskim monetę pięćdziesięciofeningową ludność również nazywała „złotówką”.
W sferach wyższych powstała ożywiona dyskusja, która się przeniosła na teren Sejmu, gdzie przeciw dekretowi z dnia 5 lutego 1919r. wystąpiono z ostrą krytyką. W rezultacie Sejm uchylił ten dekret (który wprowadzał nam „LECHA”) i wprowadził w dniu 28 lutego 1919r. nowego „złotego” bez dodatku „polski”, albowiem nazwa ta (złoty) nie występowała (i nie występuje) w systemach pieniężnych innych krajów. Nowe banknoty zamówiono w zakładach graficznych w Paryżu, gdyż w kraju brak było urządzeń technicznych do wykonywania takiej pracy. Druk w Paryżu się przeciągał i rozwiało to nadzieję na szybką reformę pieniężną i ujednolicenie obiegu pieniężnego.

Co dalej było – w następnym odcinku……

wojtekb4

Znakomite, Mikołaj. Dziękuję.
Kontynuuj jaknajpełniej i jaknajszybciej.
Czekamy Laughing