Triumf: Probus 276-282

nabializm

Probus rządził sześć lat i cztery miesiące*, jest to burzliwy okres w III wieku. Probus toczył wojny z Izaurami w Azji Mniejszej i Blemmiami w Egipcie, oraz z Burgundami, Gotami, Germanami, Wandalami. Galia stale była pod wpływem najazdów przez barbarzyńców i sporo toczyło się tu interwencji zbrojnych. W 277 cesarz wygnał barbarzyńców Ren. Polityka Probusa była kontynuacją rządów Aurelina, pozostając wiernym koncepcji cesarskiego absolutyzmu. Nie znamy dokładnej daty triumfu, kiedy poniósł sukces nad Blemmiami i Germanami. Uznaje się że zwycięstwo miało miejsce w końcu 281 r. (opierając się na ikonografii dwóch monet (Coh. 67 n.) nosi legendę "GLORIA ORBIS CONSVL IV", "GLORIA ORBIS CONSVL V" celebracja triumfu przedłużyła się z 281 na 282.)
Scriptories Historiae Augustae czytamy:
Odbył triumf nad Germanami i Blemminami; przed orszakiem triumfalnym prowadził oddziały żołnierzy wszystkich ludów, każdy w liczbie około pięćdziesięciu ludzi. W cyrku urządził wspaniałe polowanie, a lud zabrał wszystkie zwierzęta. Było to takie widowisko: Potężne drzewa, wyrwane z korzeniami przez żołnierzy, przybito do belek połączonych na krzyż, na to rzucono ziemię i cały cyrk, jak zasadzony las, pokrył się świeżą zielenią. Następnie wszystkimi wejściami wpuszczono tysiąc strusi, tysiąc jeleni, tysiąc dzików, łanie, dzikie kozy, dzikie owce i inne roślinożerne zwierzęta, jakie tylko można było wyhodować lub znaleźć. Potem wpuszczano lud i każdy upolował sobie to, co chciał. Drugiego dnia polecił Probus wypuścić równocześnie sto lwów z grzywami, które swoim rykiem podobnym do grzmotów napełniły cyrk. Wszystkie zabito przy tylnych drzwiach i ich śmierć nie stała się wielkim widowiskiem, ponieważ zwierzęta nie wpadły z taką gwałtownością, z jaką zwykle opuszczają klatki. Zabito przy tym strzałami wiele lwów, które nie chciały atakować. Następnie wypuszczono sto lampartów libijskich, potem sto syryjskich, sto lwic i trzysta niedźwiedzi naraz. Pewne jest, że widok tych wszystkich zwierząt był raczej wspaniały niż przyjemny. Wypuszczono też trzydzieści par gladiatorów; wśród nich walczyli liczni Blemmiowie, których prowadzono w czasie triumfu, wielu Germanów i Sarmatów, a także niektórzy rozbójnicy isauryjscy [przekład H. Szelest]
Powyższa relacja jest skromniejsza w porównaniu do triumfu Aureliana.
Niezwykle trudno jest utożsamić ikonografię niektóryh monet wyłącznie z triumfem. Medalion z okazji piątego konsulatu Probusa o legendzie GLORIA VRBIS/CO[n]S[ul] V, przedstawia cesarza w kwadrydze ustawionej frontalnie i zaprzęgniętej w szóstkę koni, wraz z towarzyszącym mu Marsem, Virtus i czterema postaciami trzymającymi gałązki palmowe. J. Toynbee, stwierdza że triumf cesarza celebrowany w końcu 281 r. ma oczywisty związek z processus consularis. Prawdopodobnie triumf gloryfikowały monety z legendą ADVENTVS PROBI AVG. Jedną z najbardziej charakterystycznych jest moneta VICTORIA PROBI AVG (RIC V2 nr 11)

Widzimy Wiktorię w towarzystwie jeńca, wieńczącą gałązkę palmową trofeum umieszczone pomiędzy dwoma jeńcami. Inna, z napisem VICT PROBI AVG (RIC V2 nr 140 = Cohn. 733) Roma w pozycji siedzącej, trzymająca berło. Bogini prezentuje posążek Wiktorii cesarzowi, za którym stoi żołnierz ze sztandarem, trzymający w tle dodatkowo inny sztandar.
Interpertacja [cyt. K. Balzuba] zwycięstwo zostało odniesione przez konkretnego wyniesionego na awersie cesarza, którego imię powtórzono dodatkowo na odwrocie monety. Po raz pierwszy w dziejach Rzymu władca tak silnie akcentował swoją osobę. Niewątpliwie trzeba przyznać rację W. Kaczanowiczowi, który wyjaśnia ów zabieg potrzebą silniejszej niż zwykle indywidualizacji osoby cesarza, wynikającej z sytuacji w państwie rzymskim w III stuleciu, w którym niczym w kalejdoskopie zmieniały się w zawrotnym tempie postaci cesarzy i uzurpatorów. Probus znalazł sposób na wybicie się z gąszczu panujących.
Propaganda sukcesu idealnie przygotowana i wprowadzona, z hasłami legend. Osiągnięcie sukcesu Virtvs, oraz czuwanie nad nim bogów, często nadawano epitety militarne: MARS VICTOR (RIC V2 nr 5), MARTI VICTORI AVG (RIC V2 nr 88 ), MARTI PACIF (RIC V2 nr 40), lub

MARTI PACIFERO (RIC V2 nr 42)

MARS VLTOR (RIC V2 nr 148), SOLI INVICTO (RIC V2 101; 199), SOLI INVICTO AVG (RIC V2 nr 597), HERCVLI PACIF (RIC V2 373)
również legendy ADVENTVS AVG (RIC V2 133),

ADVENTVS PROBI AVG (RIC V2 nr 2)

cdn.

powyższy tekst to esencja z książki "Triumfator" Katarzyna Balbuza.
*- W. Kaczanowicz. Polityka i pieniądz II, Katowice 1997 s 160-169.
zdjęcia z serwisu probvs.net
lektura dodatkowa:
- Scriptories Historiae Augustae
- W. Kaczanowicz - Biografia Probusa
- Aleksander Krawczuk - Poczet Cesarzy Rzymskich

universe

Monetki Probusa wchodzą w zakres moich zainteresowań, więc z wielką ciekawością przeczytałem artykuł. Dzięki

nabializm

Witam,
tak więc jak i u mnie, Probus i cesarze Iliryjscy są monetkami które zbieram, choć moim tematem przewodnim w kolekcji jest "ewolucja" Boga Sol. Z pewnościom już zauważyłeś kilka wcześniejszych artykułów (esencji) jakie zamieściłem na forum. Miło mi że przeczytałeś i się do czegoś przydał, jeszcze zostanie rozwinięty w wolnej chwili.

Może kolega się nam przedstawi w jakimś wątku, powiesz o swoich zainteresowaniach. Czy chcesz być członkiem towarzystwa?

pozdrawiam,
Maciej

nabializm

Probus nie przywiązywał wagi do propagowania konkretnych, wymienianych z nazwy zwycięstw (pojawiały się w mennictwie monety z sukcesami; zwycięstwem nad Germanami i Gotami). Sukces upamiętniony zostaje napisami na legendach, są to:
VICTORIA
GOTHIC
VICTORIA GERM
VICTORIA GER
widzimy na tych monetach personifikację bogini Wiktorii z jeńcami, trofeami. (RIC V 2 nr 10 VICTORIA GOTHIC – Aureus z Lugdunum)
VIRTVS AVGVSTI to kompilacja osoby cesarza z trofeum, jeńcami, żołnierzami, Marsem,, Wiktorią i Herulesem (RIC V @ nr 12 Aureus z Lugdunum)

Sama personifikacja zwycięstwa widnieje na monetach z inskrypcją:
VICTORIA AVG (lub AVGVSTI)
VICTORIAE AVG
VICTORIA AVGUSTI N
Same przedstawienie Wiktorii, jeńców i trofeów . (RIC V 2 nr 210 – 216)
Np: (RIC V 2 nr 213 Antoninianus z Rzymu)

Przejdźmy dalej.
Mamy jeszcze akcent na zwycięstwo nieustające, wieczne:
VICTORIA PERPETVA
Wiktoria w bidze. (RIC V 2 nr 830 Aureus z Serdici)
Następnie efekt zwycięstwa jako triumf:
ADVENTVS AVG (lub AVGVSTI)
(RIC V 2 nr 155 Antoninianus z Rzymu)

Cesarz na koniu z berłem i jeńcem u jego stop. Czasem przed cesarzem idzie Wiktoria z wieńcem i gałązką palmową. (RIC V 2 nr 261 Quinarius z Rzymu). Bądź podążają za nim żołnierze (w tle widać dwa sztandary wojskowe)

Polecam wciąż zainteresowanym książkę Triumfator, gdzie mamy wspaniały przegląd Triumfui ideologii zwycięstwa w Starożytnym Rzymie.
Oraz doskonałą stronę [link widoczny dla zalogowanych] gdzie mamy wgląd w większą część monet cesarza Probusa.

c.d.n